O problemie tożsamości narodowej

Eliza Orzeszkowa, decydując się napisać najnowszą powieść, pierwotnie zatytułowaną Mezalians, chciała ukazać podział klasowy społeczeństwa. Z początku miała ona mieć wydźwięk czysto uczuciowy, miała wyrażać problem, jakim było pochodzenie oraz możliwość związania się z partnerem niższego stanu. Jednak podczas pisania rozbudowała wątek historyczny, nawiązując w nim do przeżytego powstania i jego konsekwencji politycznych.

Powieść powstała na przełomie 1886-1887 roku, z początku była drukowana w odcinkach na łamach "Tygodnika ilustrowanego", natomiast jako całość została wydana w formie książkowej w 1888 roku. Największym wpływem na nieco zmienioną fabułę miał los Polaków żyjących w tym czasie pod zaborami. Nad Niemnem powstało już po wielkim sukcesie Sienkiewiczowskiego Ogniem i mieczem, jednak autorka nie była zachwycona pomysłem pisarza i jego wizji pokrzepienia rodaków przez osadzenie akcji fabuły w historycznie odległych czasach. Jej pozytywistyczne rozumowanie podpowiadało, by w swym najnowszym dziele nawiązać do teraźniejszości, ukazując problemy panujące na ziemiach rzeczypospolitej; by spróbować wdrożyć plan naprawy społecznej. Orzeszkowa, przeżywszy powstanie styczniowe, bardzo dobrze zdawała sobie sprawę z istniejącej rzeczywistości, dlatego też na bazie swoich wspomnień oraz obserwacji opisała współczesność.

Książka przede wszystkim nawiązuje do sytuacji młodych Polaków, którzy po upadku i klęsce powstania musieli odnaleźć się w tej trudnej rzeczywistość. Mimo że odnalezienie się w państwie, które nie istniało na mapach, było czymś bardzo trudnym, okazywało się możliwe, i właśnie to ukazała autorka.

źródło

Nad Niemnem uważano za jedno z najlepszych osiągnięć literackich. Autorka bardzo skrupulatnie podeszła do nowego wyzwania, analizując różne postawy na polu warstw społecznych, by na kartach powieści móc jak najdokładniej odwzorować wszystkie problemy, z którymi borykali się Polacy na przełomie lat po upadku powstania. Dodatkowo barwne opisy otoczenia i krajobrazów wpływają na realizm powieści, która spełniła swoje zadanie, mianowicie rozbudziła świadomość narodową, co w ówczesnym położeniu nie było proste. Mimo że rodacy czuli się związani z ziemią, na której się urodzili i wychowali, a w wyniku rozbiorów pogubili i nie potrafili odnaleźć, uczucie klęski okazywało się zbyt trudne.

Eliza Orzeszkowa doświadczyła również rozczarowania, gdyż do tej pory towarzyszące jej życiu pozytywistyczne myślenie okazało się jedną wielką porażką, na szczęście najnowszy dorobek literacki okazał się trafiony i jego wersja książkowa doczekała się trzech wydań, co autorka uznała za swoje prywatne zwycięstwo.

poniedziałek, 17 listopada 2014