Spojrzenie w życie Orzeszkowej

Eliza Orzeszkowa, z domu Pawłowska, urodziła się 6 czerwca 1841 roku w Milkowszczyźnie koło Grodna. Była córką zamożnych ziemian, odebrała konwencjonalne domowe wychowanie, później przebywała na pensji u sióstr sakramentek w Warszawie. Rodzice bardzo młodo wydali Elizę za mąż, bo już w wieku siedemnastu lat ta poślubiła Piotra Orzeszkę, będącego właścicielem majątku zwanego Ludwinowo pod Kobryniem. Małżeństwo to niestety nie należało do udanych, zaś pobyt pisarki w Ludwinowie przysłużył się do pracy publicznej oraz zagłębiania wiedzy dotyczącej takiego życia.

Głównym tematem dyskusji było ziemiaństwo i uwłaszczanie chłopów oraz reformy panujących. Swoją działalność kontynuowała nawet po wybuchu powstania styczniowego; będąc łączniczką, zaopatrywała partyzantów w żywność.

Upadek powstania przyczynił się do skonfiskowania majątku męża, który sam trafił do guberni permskiej. Eliza powróciła do rodzinnej Milkowszczyzny, która również borykała się z biedą, jak wiele litewskich majątków ziemskich. Niestety w roku 1870 Orzeszkowa została zmuszona do sprzedaży rodzinnych posiadłości; sama podjęła się zarządzaniem biblioteką ojca, studiując literaturę piękną z przełomu XVIII i XIX wieku. Interesowała się również filozofią, ekonomią oraz socjologią. Próbowała zrozumieć, dlaczego ziemiaństwo upadło i jaka była przyczyna tej klęski.

W tym okresie rozpoczęła swoją przygodę z pisarstwem, z początku publikując w Tygodniku Ilustrowanym oraz Przeglądzie Tygodniowym. Zajęła się unieważnieniem małżeństwa, by móc w 1894 roku związać się formalnie ze Stanisławem Nahorskim. Orzeszkowa poglądowo była bliższa pozytywistom, a jej spojrzenie na wiele spraw ukształtowało się dzięki przeżytym przez nią doświadczeniom. Mimo wszystko starała się ona przez całe życie pielęgnować patriotyzm.

źródło

Eliza Orzeszkowa w początkowym okresie swojej twórczości literackiej sprzeciwiała się romantyzmowi. Jako czynna pozytywistka twierdziła, że literatura powinna rozsławiać naukę dla większej poprawy społeczeństwa. Często w swych utworach poruszała zagadnienie emancypacji, które to fascynowało pisarkę, przez co można spotkać się z tym wydźwiękiem w utworach takich jak Marta oraz w tekstach publicystycznych.

Przełom lat 80. i 90. XIX wieku uważany jest za najlepszy w dorobku literackim autorki, która to po rozczarowaniu pozytywizmem skłaniała się do pogłębienia i ożywienia swoich utworów. Dlatego też w powieściach poruszała tematykę niższych warstw społecznych, jej bohaterowie byli wyrazistsi. Sam język został wzbogacony o nowe słownictwo w dialogach (gwara). Orzeszkowa ukazywała w swych powieściach zarówno życie wiejskie, jak i to wielkomiejskie. Coraz częściej podejmowała się rozliczenia z przeszłością, dlatego też w jej utworach można zauważyć więcej kwestii dotyczących egzystencji człowieka oraz ważnych dla niego wartości.

Zwracała uwagę na sytuację polskich emigrantów (tych mieszkających poza granicami państwa, ale również powracających), zmiany, jakie w nich zaszły, podejmowała się analizy psychologicznej bohaterów.

piątek, 7 listopada 2014