Pragnę uczcić pamięć o narodzinach owego Dziecięcia... pokazać niewygody i wyrzeczenia, jakie musiało znosić złożone w żłobie, leżąc w sianie w obecności wołu i osła. Pragnę pokazać to oczom tych, którzy przyjdą do groty, w żywych postaciach ludzi i dzieciątka i również przy żywych zwierzętach.
Kto z nas nie widział jasełek? Towarzyszą nam one już od dzieciństwa. Wystawia się je w przedszkolach i szkołach, domach kultury i kościołach. Są nieodłącznym elementem świątecznej tradycji, przypominającym ludziom o tym, jak i gdzie narodził się Jezus oraz co do tego doprowadziło. Chociaż traktujemy je pozagatunkowo, są one jedną z najsłynniejszych form teatralnych, łączącą elementy spektaklu i musicalu. Mamy tu przecież nie tylko aktorów wygłaszających udramatycznione dialogi, ale także scenografię, kostiumy oraz oprawę muzyczną, często wiodącą prym w całym przedstawieniu.
 |
| źródło |
Oglądając jasełka, możemy odnieść wrażenie, że są one tradycją iście polską. No bo gdzie indziej znajdziemy górali z ciupagami, składających przy żłobie oscypek i wełnę? Gdzie indziej posłuchamy charakterystycznych regionalnych gwar? Jasełka wystawiane w Polsce są wręcz przesiąknięte naszym folklorem, ale po raz pierwszy pokazano je tutaj dopiero pod koniec XIII wieku na dworze św. Kingi.
 |
| źródło |
Tymczasem owa forma narodziła się kilkadziesiąt lat wcześniej... we Włoszech. Zapoczątkował ją Franciszek z Asyżu – duchowny katolicki i założyciel zakonu franciszkanów, a dzisiejszy patron m.in. aktorów. To on jest autorem słów, które przywołałam we wstępie. W roku 1223, w miejscowości Greccio, Franciszek zapragnął uczcić w wyjątkowy sposób narodziny Jezusa, o czym powiedział swemu przyjacielowi Janowi. Przygotował pierwszą w historii żywą szopkę, którą Tomasz z Celonu opisuje tak:
Grota oświetlona jakby za dnia. Przybywają ludzie, przeżywają radośnie coś czego jeszcze nie było, nowe misterium. Pobliski las wypełnia się głosami, skały odpowiadają echem radującym się. Śpiewają bracia, oddając należną chwałę Panu. Franciszek położył małe dziecię na sianie, przypomniał fragment Ewangelii o narodzeniu Pana, wygłosił kazanie, odprawiono Eucharystię.
Właśnie ten dzień zapoczątkował w Europie tradycję budowania szopek, a nawet wystawiania przedstawień związanych z narodzinami Chrystusa. Do Polski dotarł znacznie później, a w XVIII wieku został chwilowo zakazany przez kościół ze względu na zbyt wiele elementów ludowych, które przedstawiający wplatali w spektakle. Wtedy właśnie jasełka nabrały charakteru mieszczańskiego, wpadając w ręce ulicznych trup teatralnych. Teraz trudno wyobrazić sobie święta bez żywych szopek w kościołach, jasełek w szkołach bądź krakowskiego konkursu na najpiękniejszą szopkę, organizowanego co rok. Coś, co nie było polskim wymysłem, na stałe zakorzeniło się w naszej tradycji i ewoluowało na wiele sposobów. Może dlatego możemy wyróżnić wiele typów jasełek, w zależności od regionu, w którym są wystawiane.
 |
| Źródło |
Sama nazwa przedstawienia pochodzi natomiast od staropolskiego słowa "jasło", które oznaczało żłób. Wzorowane na misteriach franciszkańskich przedstawienia, w Polsce zawsze cieszyły się popularnością ze względu na swój charakter oraz mnogość postaci. Popularne były nie tylko postacie Maryi, Józefa i króli, ale także polskich bohaterów narodowych czy Polaków w strojach ludowych.
Życzę wszystkim świąt prawdziwie świątecznych, ciepłych w sercu, zimowych na podwórku, jaśniejących pierwszą gwiazdką, co daje nadzieję na następny rok!
OdpowiedzUsuńSpojrzenie EM