Operacja Kino – kadrowanie: kąt i poziom ustawienia kamery

To już trzecia część Operacji Kino, w której rozpocznę bardzo ważny temat kadrowania. Na początek kąt i poziom ustawienia kamery.



Kadr określa pozycję, w jakiej oglądamy zawartość znajdującego się w nim obrazu. Najczęściej ta pozycja wyznaczana jest przez punkt widzenia filmującej kamery. W filmach animowanych również znajdują się ujęcia pod różnym kątem czy zmiany planów, w zależności od perspektywy w jakiej filmowano  rysunki (w animacjach rysunkowych).

Kąt

Kadr określa kąt, pod jakim patrzymy na zainscenizowane na planie ujęcie. Kamera może znajdować się w dowolnym miejscu, liczba kątów jest więc nieskończona. Wyróżnia się jednak trzy podstawowe kąty ustawienia kamery (ang. shooting angle/camera angle):

– prosty. Obraz znajduje się w perspektywie neutralnej (ang. eye level angle/eye level shot). Jest stosowany najpowszechniej.

Kronika Anny Magdaleny Bach (1968)

Amelia (2001)

– wysoki. Obraz znajduje się w perspektywie ptasiej (ang. aerial view/bird's-eye view). 

Patrzymy wtedy na przedstawioną sytuację z góry. Oddaje to efekt większej góry i mniejszego dołu. Obiekty w kadrze wydają się wtedy mniejsze niż są w rzeczywistości, zabieg ten jest więc często wykorzystywany do pokazania małości bohaterów lub ukazania całości miejsca akcji.

Siedem (1995)

A.I. Sztuczna inteligencja (2001)

Ujęcia z perspektywy ptasiej to jedna z cech charakterystycznych stylu Quentina Tarantino.

Kill Bill (2003)

Bękarty wojny (2009)

Nie należy mylić tego zabiegu z perspektywą wysoką (ang. high angle shot/down shot), w której obiekt filmowany jest z góry, lecz nie z tak wielkiego, nienaturalnie wysokiego kąta, jak w perspektywie ptasiej. Oddaje to po prostu sposób, w jaki widzimy ludzi znacznie niższych od nas czy znajdujących się w pozycji leżącej. Przedstawiane w ten sposób osoby wydają się często bardziej bezbronne czy niewinne.

Casino Royale (2006)

Dziewczyna z tatuażem (2011)

Z kolei w Północ, północny zachód Alfreda Hitchcocka bohaterowie pokazani są w perspektywie wysokiej chwilę przed dokonaniem zabójstwa, zabieg ten został więc zastosowany w odwrotnym celu.

Północ – północny zachód (1959)

– niski. Obraz znajduje się w perspektywie żabiej (ang. dog’s eye view/worm's-eye view)

Tym razem patrzymy na sytuację z dołu. Sprawia to, że dół kadru wydaje się wielki, a góra mała. Perspektywa żabia oddaje punkt widzenia np. zwierzęcia (stąd jej nazwa) czy dziecka na obiekty znacznie od nich wyższe.

Babe – świnka z klasą (1995)

Zabieg ten jest często wykorzystywany w monumentalizacji bohaterów, podkreślaniu ich siły i wielkości. W Człowieku z marmuru bohater podczas pokazu murowania ukazywany jest, ironicznie, niczym heros, prawdziwy przodownik pracy.

Człowiek z marmuru (1976)

W tym przypadku nie należy mylić tej techniki z perspektywą niską (ang. low angle shot). Obiekt filmowany jest przez kamerę znajdującą się poniżej wysokości oczu. I tu obiekty wydają się większe niż w rzeczywistości. W całej serii Gwiezdnych wojen tak często prezentowany jest Darth Vader.

Gwiezdny wojny: Część V – Imperium kontratakuje (1980)

W Psychozie dom Normana Batesa przez większość czasu ukazywany jest w perspektywie niskiej, co dodaje mu złowieszczego charakteru.

Psychoza (1960)

Tarantino często miesza w swoich filmach różne perspektywy. Szczególnie upodobał sobie ujęcia z wnętrza bagażnika, oczywiście z perspektywy niskiej.

W Obywatelu Kane’u Orsona Wellesa najniższą perspektywę zastosowano w sytuacji największej klęski bohatera. Niski kąt wyodrębnia sylwetki bohaterów z pustego pomieszczania. Ważną rolę pełni tu ukazanie sufitu (co nie było częstą praktyką w czasach powstania filmu), który wydaje się przytłaczać Kane’a. Mężczyzna nie jest więc tutaj monumentalizowany, ale wprost przeciwnie, ukazywana jest jego nikłość.

Obywatel Kane (1941)

Poziom

Kadr jest zawsze mniej lub bardziej wypoziomowany, czyli równoległy do linii horyzontu. Kiedy kadr jest przechylony na którąś ze stron, linie w nim stają się ukośne. Uzyskuje się wtedy perspektywę ukośną/holenderską (ang. canted angle/dutch angle/dutch tilt angle/oblique shot). Wykorzystywana jest dość rzadko, choć istnieją filmy, jak Upadłe anioły Wong Kar-Waia, w których taka perspektywa stanowi dominantę kadrowania.

Upadłe anioły (1995)

W The End Christophera Maclaine’a dzięki zastosowaniu perspektywy ukośnej wydaje się, że stroma ulica na pierwszym planie jest pozioma, a domy w tle przechylone; świat uzyskuje groteskowy wymiar.

The End (1953)

Perspektywa ukośna oddaje często nierzeczywisty, paranoiczny charakter świata, dosłownie mówiąc jego "przekrzywienie", wypadnięcie z ram, jak w 12 małpach.

12 małp (1995)

  

W Thorze mnóstwo scen przedstawionych jest w perspektywie ukośnej. Z pewnością oddaje do dezorientację głównego bohatera przybywającego z odległego świata na Ziemię. Lecz stanowi też znak rozpoznawczy reżysera Kennetha Branagha, który wniósł on do świata Thora – swoisty autorski detal w świecie ujednoliconych stylistycznie adaptacji komiksów.

W Październiku Sergieja Eisensteina perspektywa ukośna dynamizuje ujęcie i zwiększa poczucie trudu, jaki wykonują bohaterowie.

Październik (1927)

CDN...

W pozostałych odcinkach:
1. Wymiary kadru
2. Kształt kadru 

Share: